“ سنڌ يونيورسٽي جوڙڻ تي جھيڙو“
ڳالھہ سليقي ۽ طريقي جي آھي.ڪنهن بہ دور تي مواد گڏ ڪبو يا تاريخ لکبي تہ ٽن پھلوئن کي ڌيان ۾ رکبو.جيڪي آھن “ “شخصيتون“،ادارا“ ۽ “واقعا“.ڇو تہ تاريخ ۾ اھو ٻڌايو ويندو آھي تہ شخصيتن ڪھڙن پليٽ فارمس تان ڇو ۽ ڇا ڪيو؟ ان جو پس منظر ڪھڙو ھيو ۽ ان جا نتيجا ڪھڙا نڪتا؟
بابا سائين ( ڊاڪٽر پٺاڻ) انهن ٽنھي زاوين تي ڪم ڪيو آھي ۽ مواد گڏ ڪيو آھي . تعجب جي ڳالھہ ھي آھي تہ ھڪ ھڪ واقعي تي بابا سائين زري گھٽ اڌ مني ڪتاب جيترو مواد گڏ ڪيو آھي ۽ ڪن واقعن تي تہ ضخيم ڪتاب جيتري معلومات موجود ڪئي اٿس. مثال طور مسجد منزل گاه بابت ئي اسان جي ويب سائيٽ کي کولي ڏسو.
سنڌ يونيورسٽي ٺاھڻ جو خيال سنڌي مسلمانن کي تڏھن آيو جڏھن گول ميز ڪانفرنس جي سليڪٽ ڪميٽيءَ سنڌ جي ممبئي کان عليحدگي واري تجويز جي حق ۾ فيصلو ڪيو. ان ڪري 1933 کان وٺي سنڌ يونيورسٽي پريس جو اھم موضوع رھيو. ھن موضوع تي بابا سائين گھڻو مواد گڏ ڪيو آھي جنهن جا تفصيل ھيٺ ڏيان ٿو،پر اڳ ۾ پنهنجيءَ ھڪ پوسٽ جو حوالو ڏيندو ھلان جيڪا مون 2 جنوري 2019 تي لکي ھئي ۽ انهي ۾ سنڌ يونيورسٽي بابت سرڪار طرفان قائم ٿيل ڪاميٽيءَ جا تفصيل ڏنا ھئا.اھا ڪاميٽي تڏھن ٺاھي وئي جڏھن اھو فيصلو ڪيو ويو تہ سنڌ يونيورسٽي قائم ڪئي ويندي.
مون ھڪ اڌ پوسٽ ۾ اھا بہ ڳالھہ ڪئي تہ سنڌ يونيورسٽي ٺاھڻ جي حق ۾ ۽ ان جي خلاف علمي ۽ صحافتي حلقن ۾ چوٻول ٿيو تہ سنڌي مسلمانن ڪن ضلعي ھيڊ ڪوارٽرن ۾ تعليمي ڪانفرنسون سڏايون تہ جيئن سنڌ جي تعليمي گھرجن ۽ مسئلن کي اجاگر ڪري سگھجي.سنڌ جي ڪن سياستدانن پنجاب جي عالمن ۽ سياستدانن کان سنڌ يونيورسٽي جي حوالي سان اخلاقي مدد وٺڻ جا جتن بہ ڪيا.پر اتان کين موٽ ملي تہ سنڌي مسلمان ممبئي يونيورسٽي کان ناتو ٽوڙي “ تعليمي آپ گھات“ نہ ڪن .
ھن پوسٽ ۾ مان اھو عرض رکڻ گهران ٿو تہ سنڌ يونيورسٽي ٺاھڻ تي جيڪو جهيڙو ٿيو ان بابت اخبارن ۽ رسالن ۾ جيڪو مواد شايع ٿيو ان مان گل حيات ۾ ڇا ڇا موجود آھي.
پرفيسر لالسنگ اجواڻي سنڌ يونيورسٽي ٺاھڻ جي خلاف ھيو ھن جا بيان ۽ خط جيڪي 1933۾خبارن شايع ٿيا اھي گل حيات ۾ موجود آھن. الف گدواڻي جي نالي سان ھڪ ھندو ليکڪ سنڌ يونيورسٽي ٺاھڻ جي حق ۾ ۽ پروفيسر اجواڻي خلاف گھڻو لکيو. انهن ٻنهي جو علمي ۽ قلمي جهيڙو “ڊيلي گزيٽ“ “سنڌ آبزرور“ ۽ “ايسٽرن ٽائيمز“ “ جي پرچن ۾ شايع ٿيو. ان بابت لڳ ڀڳ سمورو مواد گل حيات ۾ موجود آھي .اھي تہ انگريزي اخبارون ھيون .سنڌئ ۾ وري شڪارپور مان نڪرندڙ “سنڌو“ رسالي سنڌ يونيورسٽي جي قائم ٿيڻ واري جهيڙي تي 1936 کان وٺي جون 1947 تائين چڱو خاصو مواد فراھم ڪيو آھي جيڪو پڻ گل حيات ۾ موجود آھي .اھي سمورا تفصيل ھتي ڏيڻ ناممڪن آھن.
مزي جي ڳالھ ھي آھي تہ سنڌ يونيورسٽئ جي قيام تي انگريزي شاعري ۾ بہ جهيڙو ڳاتو ويو. جيڪا شاعري پڻ بابا گڏ ڪري گل حيات ۾ رکي آھي .مان چاھيان ٿو تہ اڄوڪي ھن پوسٽ جي پڄاڻي ھڪ اھڙي شعر سان ڪيان جيڪا انهي موضوع تي ڪئي وئي آھي. ان مان اقتباس ھيٺ ڏجي ٿو:
This is an age of financial adversity
Yet there are people, of we have heard,
Who want to establish a Sindh University_
"which", as friend Euclid might say, "
is absured"
To scholars of Culture, ambition and intellect,
How disappointing finance must be!
Governing bodies the people of Sind elect,
Yet they are handicapped, even we,
Still there are Chemists who dabble in alchemy,
Thinking that lead may be turned into gold,
Should one discover it, oh what a welcome he ought to receive if this secret were told,.....
سنڌ يونيورسٽي انتظاميا کي ھن عظيم اداري جي قيام ۽ ڪارڪردگي تي ھڪ جامع تاريخ مرتب ڪرائڻ گهرجي. ھن اداري جي قيام واري ڪھاڻي ۾ تنهن دور جي ھندو مسلم لاڳاپن ۽ روين جي بہ جهلڪ ملي ٿي ۽ ان کانسواءِ اسان کي خبر پئي ٿي تہ ادارا ٺاھڻ ۽ ھلائڻ ڪيڏونہ ڏکيو ڪم آھي. سنڌ يونيورسٽي جي انتظاميا کي يا ڪنهن ٻئي محقق کي انهي موضوع تي تحقيق ڪرڻ يا تاريخ لکڻ جو خيال آيو تہ اسان گل حيات ۾ گڏ ڪيل مواد ڏيڻ لاءَ پاڻ کي ٻڌل سمجهون ٿا ڇو تہ بابا سائين گل حيات ٺاھيو ئي ان لاءَ آھي تہ سنڌ واسين کي صحيح ۽ سچي تاريخ پڙھڻ لاءِ ملي ۽ تاريخ جي اھڙن پھلوئن تي ڪم ٿئي جنهن تي ھن وقت تائين اسان جي نظر ڪانہ پئي آھي.( ممتاز پٺاڻ)
