ممتاز علي پٺاڻ.
“سنڌ جي انگريزي شاعري"-بابا سائينءَ جو اڻ ڇپيل, مگر ويب تي رکيل ڪتاب.
بابا ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ کي ڪتابن ڇپرائڻ جو شوق ڪونھي. هن جو گهڻو توجھہ سنڌ جي تاريخي اهميت واري مواد کي گڏ ڪري ترتيب ڏئي رکڻ تي آھي. هن ڪيترن موضوعن تي مواد مرتب ڪيو آھي, جيڪڏهن اهو ڪتابي صورت ۾ ڇپرائجي تہ شايد ڪنھن ليکڪ/مرتب جا ايترا ڪتاب ڪونہ ٿيندا, جيڪي بابا جا آھن. ڪنهن کي يقين نہ اچي تہ گل حيات ۾ اچي انھن مرتب ڪيل ڪتابن جون هارڊ ڪاپيون ڏسي. مان هيءَ ڳالھہ نہ ٿو ڪريان تہ منھنجي والد صاحب گهڻا ڪتاب لکيا ۽ مرتب ڪيا آھن. پر, ايترو ضرور چوندس تہ سنڌ ۽ سنڌ جي هن سچي عاشق جو ڪم معيار ۽ مقدار جي حساب سان بي مثال آھي. بابا ايترو ڪم ڪيو آھي, جيترو ڪن ادارن نہ ڪيو آھي. مان بابا جي ڪا تعريف نہ ٿو ڪريان, پر ليکڪن ۽ محققن جو توجھہ ٿو ڇڪرائڻ گهران تہ هڪ ماڻھو اڪيلي سر وڏو ڪم ڪري سگهي ٿو ۽ نوجوانن کي بابا جي محنت ۽ محبت مان اتساه وٺڻ گهرجي.English Poetry of Sindh
"سنڌ جي انگريزي شاعري" ڪتاب ڇپيل ناهي, پر 113 صفحن جو هي ڪتاب گل حيات جي ويب سائيٽ تي رکيو ويو آھي. انگريزن جي ابتدائي دور کان وٺي ويندي 1947 تائين سنڌ ۾ جيڪا انگريزيءَ ۾ شاعري ڪئي وئي, هن ڪتاب ۾ اها ڏني وئي آھي. هن موضوع تي هي پهريون ڪتاب آھي.
هن ڪتاب ۾ جيڪا آڳاٽي انگريزي شاعري ڏني وئي آھي, ان جو عنوان آھي:
"A Song of the 22nd Regiment"
غالبن هيءَ پهرين شاعري آھي. ان ۾ مياڻيءَ جي جنگ جو ذڪر ڪيل آھي ۽ نڀاڳي نيپيئر کي منسوب ڪيل آھي. هيءَ شاعري ڪراچيءَ جي انگريزي اخبار "سنڌ گزيٽ" جي 14 فيبروري 1886 ۾ ڇپي هئي. اها اخبار پوءِ ”ڊيلي گزيٽ" جي نالي سان مشھور ٿي. بابا اها سموري اخبار 1947 تائين ورق ورق ڪري پڙهي هئي ۽ ان مان مواد ڪڍيو هو.
"سنڌ جي انگريزي شاعري" وارو مواد فقط "ڊيلي گزيٽ" مان ئي نہ ورتو ويو آھي. اهو ٻين اخبارن, رسالن ۽ ڪتابن مان بہ هٿ ڪيو ويو آھي ۽ ان جا حوالا پڻ ڏنا ويا آھن. انھيءَ ڪتاب مان شاعريءَ جو هڪ اڌ مثال هتي پيش ڪريان ٿو:
(1)
The Jacobabad Week-Christmas, 1884
These “Weeks” are a weakness in Sindh,
so I learn
Hyderabad and Karachi each have their turn,
But the best tumasha they over have had
Was Christmas week this year at Jacobabad.
Ladies and gentlemen, servants and nags,
extra Lsts., horse-boxes, baggage and bags,
The railway officials were driven quite mad
By traffic all going towards Jacobabad.
Mem sahibs and sahibs,
spinsters and mashers
Doctors, civilians, gunners and slashers,
From Karachi, Quetta, Shikarpur, Hyderabad,
Had taken their tickets to Jacobabad.
To tell all that happened when we got there
Would take up more time than I have to spare,
So I’ll merely mention, and then I’ll be done,
The events which caused us such capitol fun.
There was racing and chasing
in tops and silk Jackets;
Badminton, billiards, tennis, polo and racquets;
There was pigsticking too, and,
I’m glad to report,
With a good show of spears
and good show of sport.
An “At-Home” was given by the gallant 1st Sindh Horse,
Another by the “2nd” as a matter of course;
A third-the 1st Belooch ball-made
up the number,
And valses and polkas deprived us of slumber.
Too long it would take me,
nor might it please,
To speak of the dinners, suppers, and teas;
But all visitors this year I’m sure would be glad
To spend Christmas week
next year at Jacobabad.
(2)
Birth of Sind
Ages ago the soil where on we tread.
Lay at the bottom of the Tethys Sea,
Whose water ebbed and flowed right royally.
From arav’lli’s heights to far-off Tibet’s spread,
Till some mysterious crust move, by and by,
Thrust up Himalayas thrice and give to Sind.
A chance re-birth a pride of concient ind;
Would that dear Sind may ever rise so high!
O& Sea born land! How long the Punjab founts
Have made thy fossil’d sub soils richer far
With salts and debris from the mount of mounts,
To thrive with waters from the sukkar bar!
Grow likewise rich in all the human ways
That kindred nation sings the songs of Praise.
(3)
THE PRISONED PEACOCK.
The prisoned peacock in the cage, _
Not in its native woodlands free, _
Within its ugly, iron bars,
Is happy as can be.
The peacock scorching in the sun,_
Not in its beloved clouds and rain,_
Beneath sun’s cruel, fury rays,
Is joyous all amain…..
For, even in sinister bars,
Beneath a boundless, blazing sky
The unassuming peahen yet,
His mate is always by.
And thrills of joy run through his quills,
He opes his gorgeous fan-tail round,
Aglint with skyey, rainbow hues,
On earth so seldom found;
Then struts to his poor, simple mate
That naught of pride or power assumes
And in an ecstasy, he folds
Her in hi radiant plumes!
