پروفيسر لعل بخش جسڪاڻي جون جس لھڻ جھڙيو قلمي خدمتون“. مون پنهنھجي ھنن پوسٽنگس ۾ پئي چيو آھي تہ سنڌ ۾ تحقيق جي ندين جا ٻہ ڌارا ۽ ڪنارا رهيا آھن. ھڪڙا ڊگري لاءِ تحقيق ڪن ٿا ۽ ٻيا شوق ڪري تحقيق ڪن ٿا.ڊگري لاءِ تحقيق ڪندڙن ۾ ڪي اھڙا آھن جيڪي ڊگري وٺي ماٺ ڪري ويھن ٿا پر ٻيا وري اھڙا آھن جيڪي تحقيق جي جوت جلائيندا رھن ٿا ۽ اھا ڪڏھن وسامڻ نٿا ڏين. شوق ڪري تحقيق ڪندڙن جو سنڌ ۾ تعداد تمام سٺو آھي. ڪنهن يونيورسٽي کي انهي “شوقيہ تحقيق“ تي ريسرچ ڪرائڻ گھرجي.
چنڊ ستارن جي اھڙي شوقيہ تحقيق“ جي آسمان ۾ لعل بخش جسڪاڻي ھڪ ٽيڙو جي حيثيت رکي ٿو. مان جڏھن سنڌ يونيورسٽي ۾ پڙھندو ھيس ۽ بابا سائين سنڌالاجي ۾ ڊپٽي ڊائريڪٽر ھو تہ ڪيترائي پروفيسر بابا وٽ ايندا ھئا جھڙوڪ ظفر حسن شاھہ، اعجاز قريشي،خان محمد پنھور،بدر سومرو ۽ لعل بخش جسڪاڻي وغيره. جسڪاڻي صاحب انهي وقت پاڪستان اسٽڊي سينٽر ۾ استاد _ ملازم ٿي آيو جڏھن ڊاڪٽر حميده کھڙو ڊائريڪٽر ھئي. جڏھن پروفيسر ڊاڪٽر محمد يعقوب مغل ان جو ڊائريڪٽر ٿيو تہ باباسائين پاڪستان اسٽڊي سينٽر جو اعزازي صلاحڪار مقرر ڪيو ويو ھو.
پروفيسر لعل بخش انهي اداري مان نڪرندڙ رسالي “گراس روٽس “ ۾ ڏاڍا سٺا تحقيقي مقالا لکيا جيڪي سنڌ _شناسي ۾ وڏي مدد ڪن ٿا. ھي صاحب سنڌ جي خاموش،بردبار ۽ وڏي جاکوڙ ڪندڙ ليکڪن مان ھڪ آھي. سندس تازو ڪتاب “عمر سڀ عشق سين“ شايع ٿيو آھي جنهن جي ڪاپي پاڻ قرب ڪري گل حيات ڏانهن بہ موڪلي اٿن.
ھي ڪتاب ٽن ڀاڱن ۾ ورھا يل آھي پھرين حصي ۾ سائين جي ايم سيد ڊاڪٽر بلوچ محمد ابراھيم جوئي ۽ ڊاڪٽر حميده کھڙو کانسواءِ عزيز بلوچ ۽ علي ابن تقي جي خدمتن تي پيار ۽ پاٻوھہ سان روشني وڌي اٿن. ٻئي ڀاڱي ۾ وري سورلي،ليمبرڪ ، بارٽل فريئر، جان جيڪب ۽ ايني ميري شمل جي خدمتن جو اپٽار ڪندي ٻين بہ اھم موضوعن تي پنهنجا ويچار ونڊيا اٿن. ڪتاب جو ٽيون حصو وري ڪتابن تي تبصري لاءِ وقف ڪيو اٿن. 366 صفحن جو ھي ڪتاب سندس علمي ڄاڻ، سنڌ دوستي ۽ ھن جي لکڻ واري فن جي ڀرپور ترجماني ڪري ٿو.
پرفيسر جسڪاڻيءَ سنڌ يونيورسٽي کانسواءِ ڄامشورو ۽حيدر آباد، يعني سنڌو ندي جي ٻنهي ڪنڌين تي رھندڙ عالمن، محققن ۽ اديبن سان زندگي جو وڏو عرصو گذاريو آھي.ھن جي سيني ۾ يادگيرين ۽ مشاھدن جا موتي محفوظ آھن .کيس گھرجي تہ ھو پنهنجون يادگيريون لکي تہ جيئن سنڌ جي. علمي،ادبي،تعليمي ۽ تحقيقي تاريخ جو اڻ- ٻڌايل باب محفوظ ٿي وڃي.ھن رٽارمينٽ وٺڻ کان پوءِ بہ قلمي ڪاوشون جاري رکيون آھن جنهن تي ھن کيريون لھڻيون. (ممتاز پٺاڻ)
