گل حيات ۾ موجود ڪتاب ” تنقيدون ۽ تجويزون“ ھن ڪتاب جو ليکڪ مولانا خير محمد نظاماڻي ۽ مرتب ڪندڙ محمد موسىا ڀٽو آھي.جڏھن تہ ھي ڪتاب 1985 ۾ ڇپيو.ڪنهن معاشري ۽ سماج جي ترقي ۽ تنزل ۾ سمجھ ۽ ساڃھ،شعور۽ فڪر ۽ خيالات جي بلند پروازي ۾ علمي ڪتابن جو مطالعو بنيادي پٿر جي حيثيت رکي ٿو.اسان جو سنڌي سماج بي شمار ڪوتاھين ۽ ڪمزورين ۾ وڪوڙيل آھي سنڌ واسي علم،ادب،تاريخ،سائنس ۽ ٻين ميدانن ۾ ڪي مستحڪم بنيادون اڃاتائين قائم نہ ڪري سگهيا آھن.ھي ڳالھ غلط نہ ٿيندي تہ سنڌي ٻولي ۾ مولانا خير محمد نظاماڻي جو قلم استدلال جي قوت معلومات جي ڪثرت تجزيہ نگاري جي سچائي ۽ معاملن جي اڳي پيڇي تي گھري نظر رکڻ جي خيالن کان سڀني کان الڳ ٿلڳ ۽ نرالوآھي.ھي ڳالھ بہ دھرائڻ جي ضرورت نہ آھي تہ قومون نظريات سان ٺھنديون آھن ۽ قومن کي نظريات دانشور ڏيندا آھن اسان وٽ اسلام جو نظريو اڳي ئي موجود آھي پر ان نظريي جي بنيادي اصولن جي روشني ۾ ھر دور جي تقاضن پٽاندڙ ان کي پيش ڪرڻ وارا اھل علم ۽ دانشور ھوندا آھن.بدقسمتي سان سنڌي زبان ۾ اھڙو لٽريچر نہ ھجڻ جي برابر آھي.انهن حالتن ۾ سنڌ اندر مولانا خير محمد نظاماڻي ئي اھا اڪيلي شخصيت آھي جيڪي ان موضوع تي بھترين انداز سان ۽ تمام گھڻو لکي سگھن پيا پر اھا اسان جي بدقسمتي آھي جو پاڻ ان موضوع تي قلم کڻي نہ سگهيا.
(ممتاز پٺاڻ)
