ممتاز پٺاڻ
(گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان)
” اسان واقعن بابت مواد ڪيئن ٿا گڏ ڪريون“
مان دوستن کي ٻڌائيندو رھندو آھيان ت اسان سنڌ جي تاريخي اھميت وارو مواد گڏ ڪرڻ وقت ”افراد“,ادارا“۽ ” واقعا“ ذھن ۾ رکندا آھيون. اھي ئي ٽي زاويا آھن جن تي مواد گڏ ڪرڻ سان جھڙوڪ انهي سموري دور بابت مواد گڏ ٿي وڃي ٿو.
سنڌ ۾ روزبروز ڪون ڪو سياسي,سماجي,علمي,ادبي, تعليمي ۽ ثقافتي اھميت وارو واقعو رونما ٿئي ٿو.سيمينار, ڪانفرنسون ۽ادبي گڏجاڻيون پڻ واقعن ۾ شمار ٿين ٿا. جتي ڪا ثقافتي,علمي يا ادبي واقعو ٿئي ٿو, اتي انهي بابت مواد ۽ معلومات جي شروعات دعوت نامن , اخباري خبرن ۽ پريس رليزن کان شروع ٿئي ٿي پوءِ جيڪڏهن ڪو سيمينار ٿئي ٿو ت ان لاءِ سووينيئر ڇپرايا وڃن ٿا. وڏن سيمينارن بابت اخبارون ” خاص ايڊيشن“ ڪڍن ٿيون. اھڙي سيمينار ۾ مقالا پڙھيا وڃن ٿا ۽ جيڪڏهن مشاعرو ٿئي ٿو ت شاعر ان ۾ پنهنجو ڪلام پيش ڪن ٿا . وري جڏھن انهي موقعي تي ” راڳ روپ“ جي محفل ٿئي ٿي ت مشھور ڳائڻا يا ڳائڻيون پنهنجو موسيقي جي محفل ۾ فن جو مظاھرو ڪن ٿا. ان مان اندازو لڳايو ت ڪو ب ھڪ واقعو ڪيتري مواد ۽ معلومات کي جنم ڏئي ٿو. محفل موسيقي جو سيڊيون ۽ ڪيسٽيون ٺاھي سگهجن ٿيون, پڙھيل مقالن ۽ شاعري کي ڪتابي صورت ۾ شايع ڪرائي سگهجي ٿو. قلندر شھباز , لاکيڻي لطيف ۽ سچل سرمست جي عرس جي موقعي تي پڙھيل مقالن ۽ ڪلام کي ت ڪتابي صورت ۾ ڇپايو ويندو آھي,پر باقي سيمينار ائين گذري وڃن ٿا ۽ انهن جو مواد محفوظ ن ٿو ٿئي.
اسان اھا ڪوشش ڪندا آھيون ت سنڌ ۾ جيڪو علمي, ادبي, ثقافتي ۽ سياسي جھڙو واقعو رونما ٿئي ت انهي بابت گھڻي کان گھڻو مواد گڏ ڪري گل حيات ۾ محفوظ ڪيون.
۱۹۳۸ ۾ سنڌ مسلم ليگ صوبائي ڪانفرنس سڏائي . انهي واقعي تي گل حيات ۾ ٻن ڪتابن جيترو مواد موجود آھي. ۱۸۹٦ کان وٺي ۱۹۲۰ تائين سنڌ جي مختلف ضلعن ۾ سنڌ ڪانفرنسون ٿيون انهن سمورن جو مواد گل حيات گڏ ڪيو آھي. سيد غلام مصطفا شاھ جي ڪوششن سان ڪراچي ۾ ” سنڌي ساھت “ ڪانفرنس ٿي, انهي تي ھڪ ڪتاب جيترو مواد گل حيات ۾ موجود آھي. اھڙي نموني سان سنڌالاجي جي سلور جوبلي ٿي ۽ سنڌ يونيورسٽي جي سنڌي شعبي پاران ” بين الاقوامي سنڌي ڪانفرنس“ ٿي انهن مان ھر ھڪ واقعي تي اسان وٽ چڱو خاصو مواد موجود آھي. ۱۹۸۱ ۾ دنيا جي قديم ۽ عظيم ”رني ڪوٽ“ جي موضوع تي سيمينار ٿيو. سنڌ ۽ ملڪ جا کوڙ سارا اسڪالر ۽ محقق رني ڪوٽ جي احاطي ۾ اچي گڏ ٿيا ۽ تن مان ڪن پنهنجا مقالا پڙھيا. ھن سيمينار بابت دعوت نامي ,سووينيئر ۽ اخبارن ۾ ڇپيل مضمونن ۽ ايڊيٽوريلن ۽ رپورٽن کي گل حيات گڏ ڪري محفوظ ڪيو آھي. پڙھندڙن کي اھو ٻڌائيندو ھلان ت ماھوار ” نئين زندگي“ ۽ ماھوار پيغام“ ۾ ب انهي سيمينار جي حوالي سان مقالا ۽ مضمون شايع ٿيا ھئا. اھڙي ريت سنڌي ادبي بورڊ ٽماھي رسالي ” مھراڻ“ جي ۱۹۷۴ واري سال جي ٽئين پرچي ۾ ھن سيمينار بابت تمام بھتر مواد شايع ٿيو. رني ڪوٽ جي سيمينار ۾ محققن کي سڌي طرح رني ڪوٽ تي لکڻ سان گڏ رني ڪوٽ جي تر ۽ دادو ضلعي بابت ڪنهن ن ڪنهن موضوع تي لکڻ جي آڇ ب ڏني وئي ھئي بابا سائين انهي موقعي تي ” ضلعي دادو جي سياست جي جهلڪ“ جي عنوان سان مقالو لکيو ھيو جيڪو ماھوار پيغام ۾ شايع ٿيو ھو.
” رني ڪوٽ“ جو سيمينار ھڪ واقعو آھي پر رني ڪوٽ وري اسان جي تحقيقي طريقيڪار مطابق ادارن ۾ شامل ٿئي ٿو ادارا ۾ اسان ادارا , تنظيمون ۽ تاريخي اھميت وارا ماڳ مقان شامل ڪندا آھيون. گل حيات ۾ واقعي بابت ب مواد موجود آھي ت اداري بابت ڀي يعني رني ڪوٽ بابت پڻ مواد موجود آھي. ھن وقت تائين رني ڪوٽ بابت جيڪي مضمون ۽ مقالا لکيا ويا آھن يا دنيا جهان جي مختلف ويب سائيٽ تي رني ڪوٽ بابت مواد ڏنو ويو آھي, اسان اھو اتان کڻي ڪتابي صورت ۾ گڏ ڪري رکيو آھي.
اڄ جي پوسٽ لکڻ جا ٻ مقصد آھن. پھريون مقصد ھي آھي ت اسان ڪنهن واقعي بابت مواد گڏ ڪرڻ جي ميٿڊالاجي شيئر ڪريان. ٻيو مقصد ھي آھي ت سنگت کي اھو ٻڌائي سگهان ت رني ڪوٽ ۽ رني ڪوٽ جي سيمينار بابت گل حيات ۾ ڪھڙو ۽ ڪيترو مواد شامل آھي
