“گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان“
“ لاڙڪاڻي جي شھيدن بابت گل حيات ۾ گڏ ٿيندڙ مواد.“
چوندا آھن تہ “ جو چلھ تي سو دل تي“. انهي مصداق لاڙڪاڻي جي ڀٽن شھيدن جو موجوده پيپلز پارٽيءَ ۾ ڄڻ ڪي ڪو عمل دخل ئي ڪونهي. جڏھن سياست ۽ مذھب ۾ گاديون قائم ٿينديون آھن تہ انهن ۾ اھا ئي روايت قائم ڪئي ويندي آھي تہ جيڪو ڪرسي يا گادي تي آھي، فقط انهي جا ئي گيت ڳائجن. پر جن صدقي ۽ نالي تي اھا ڪرسي يا گادي ملي انهن کي ياد ڪرڻ بہ ڏکيو لڳندو آھي. لاڙڪاڻي جي ڀٽي خاندان سر شاھنواز ڀٽي جي سياست ۾ قدم رکڻ سان ھڪ“ ڀٽي خاندان جي سياسي بادشاھي“ قائم ڪئي، جنهن ۾ شاھنواز ڀٽي سندس پٽ شھيد ذوالفقار ڀٽي، سندس ڌيءُ شھيد بينظير ڀٽي ٽن نسلن تائين سياست ۾ ڌاڪو ڄمايو. سر شاھنواز ڀٽي لاڙڪاڻي جي سياست ۾ وڏو انقلاب آندو. ھن کان اڳ لاڙڪاڻي جي سياست ۾ “ لاھوري خاندان“ جو سج لهندو ئي ڪونہ ھيو پر ھن انهن جي سياسي اثر رسوخ کي ختم ڪري ڀٽي خاندان جو نالو روشن ڪيو.
گل حيات اداري ۾ سر شاھنواز ڀٽي کان وٺي ويندي سندس پوٽن تائين تمام گھڻو مواد گڏ ڪيو ويو آھي ۽ ان جو ڪجه حصو گل حيات جي ويب سائيٽ تي بہ موجود آھي. بابا سائين کي شھيد ڀٽي ۽ سندس نياڻيءَ شھيد بي نظير ڀٽو چڱي طرح سان سڃاڻيندا ھئا. شھيد ڀٽي جڏھن پاڪستان پيپلز پارٽي ٺاھي تہ بابا سائين ان جي ويجهو ھيو . شھيد کوڙ سارا خط بابا ڏانهن لکيا جن منجهان ھڪ اڌ انٽرنيٽ گروپن تي بہ رکيل نظر ايندو. ڀٽي جي شھادت کان پوءِ سندس نياڻي شھيد بينظير ڀٽو بہ بابا سائين کي چڱي طرح سان سڃاڻيندي ھئي. جيڪڏھن شھيد بينظير ڀٽو زنده ھجي ھا تہ گل حيات ۾ گڏ ٿيل پيپلز پارٽي جي خزاني جي سار بہ لھي ھا ۽ قدرداني بہ ڪري ھا.اسان شخصيتن کي راضي ڪرڻ لاءِ تاريخي مواد ۽ معلومات جي ميڙي چونڊي نہ ڪندا آھيون.ھن وقت تائين اسان جيڪو بہ ڪم ڪيو آھي ان ۾ لالچ،خوف يا طرفداري جو عمل دخل ڪو نہ رھيو آھي .پيپلز پارٽيءَ ۽ لاڙڪاڻي جي شھيدن جو مواد بہ اسان انهي حڪمت عملي طور گڏ ڪيو آھي.ڇو تہ اھي سنڌ ۽ پاڪستان جي تاريخ جا اھم ڪردار آھن. شھيد ڀٽو ملڪ جو اھو واحد سياستدان ھيو جيڪو وزير، نائب وزيراعظم،وزيراعظم، صدر ۽ چيف مارشل لا ايڊمنسٽريٽر ٿي رھيو. اھڙي ريت سندس نياڻي شھيد بينظير ڀٽو اسلامي تاريخ ۾ 2 دفعا وزير اعظم ٿيڻ جو اعزاز ماڻيو.شھيد ذوالفقار علي ڀٽي ملڪي سياست ۾ بي مثال ڪم ڪيا، جھڙوڪ اسلامي ملڪن کي گڏ ڪرڻ، شملا معاھدو ڪرڻ ۽ 90 ھزار قيدي ڇڏرائڻ وغيره. اھڙي نموني شھيد بينظير ڀٽو جنرل ضياءُ الحق جي خلاف جيڪا “ طويل مزاحمتي تحريڪ“ ھلائي ان جو مثال ملڻ مشڪل آھي. گل حيات اداري ۾ لاڙڪاڻي جي چئني شھيد ڀٽن، سندن خاندان ۽ پيپلز پارٽي بابت جيڪو مواد گڏ ڪيو ويو آھي، انهن جي عنوانن جي لسٽ ڏيڻن مان ئي اندازو لڳائي سگهجي ٿو تہ گل حيات اداري انهن بابت ڪيترو مواد گڏ ڪيو آھي. عنوانن جي لسٽ ملاحظه ڪيو: 1. ڀٽن جي خاندان بابت احوال.2. سر شاھنواز ڀٽي جون لاڙڪاڻي ڊسٽرڪٽ لوڪل بورڊ جي چيئرمين جي حيثيت ۾ سرانجام ڏنل خدمتون.3. سر شاھنواز ڀٽي جون ممبئي سرڪار جي وزير جي حيثيت ۾ ڪيل خدمتون. 4. سرشاھنواز ڀٽو ۽ سنڌ جي ممبئي کان عليحدگي واري تحريڪ.5 . سنڌ ۾ “ امن سڀا “ قائم ڪرڻ ۾ سرشاھنواز ڀٽي جو اثر. 6. سکر بئراج اسڪيم کي ممبئي ليجسليٽو ڪائونسل مان پاس ڪرائڻ ۾ سر شاھنواز ڀٽي جو ڪردار. 7. سرشاھنواز ڀٽو “سنڌ پيپلز پارٽي“ جي باني جي حيثيت ۾ .8. سرشاھنواز ڀٽو “سنڌ يونائيٽيڊ پارٽي“ جي باني حيثيت ۾ . 9. سرشاھنواز ڀٽو حيدرآباد دکن جي ديوان جي حيثيت ۾
.10 گل حيات طرفان ترتيب ڏنل پاڪستان پيپلز پارٽي جي واقعاتي تاريخ.11. شھيد ذوالفقار علي ڀٽي جي ڪيس بابت اردو، سنڌي ۽ انگريزي اخبارن ۾ ڇپيل مواد. 12. ايم آر ڊي تحريڪ بابت اردو، سنڌي ۽ انگريزي اخبارن ۾ ڇپيل خبرون، ايڊيٽوريل ۽ ٻيو مواد( تقريبن 30 جلد.) 13 . 1980 کان وٺي 1990 تائين شھيد بينظير ڀٽو جا بيان، پريس ڪانفرنسون. ھن بابت اخبارن جا ايڊيٽوريل ۽ مضمون جيڪي اردو، سنڌي ۽ انگريزي اخبارن ۾ ڇپيا 14. شھيد بينظير جون تقريرون. 15. شھيد شاھنواز ڀٽي بابت اخبارن ۽ رسالن مان گڏ ٿيل مواد. 16. شھيد مير مرتضا ڀٽو جا انگريزي، اردو ۽ سنڌي اخبارن ۾ ڇپيل بيان ۽ خبرون. 17. پيپلز پارٽي “ش ڀ“ بابت انگريزي، اردو ۽ سنڌي اخبارن ۾ ڇپيل مواد. 18. پيپلز پارٽي مرڪز بابت انگريزي، اردو ۽ سنڌي اخبارن۾ ڇپيل مواد. 19. پيپلز پارٽي سنڌ بابت انگريزي، سنڌي ۽ اردو اخبارن ۾ ڇپيل مواد. 20 . پنجاب پيپلز پارٽي بابت انگريزي،سنڌي ۽ اردو اخبارن ۾ ڇپيل مواد. 20 . پيپلز پارٽي ڪي پي ڪي بابت انگريزي، سنڌي ۽ اردو اخبارن ۾ ڇپيل مواد .21. بلوچستان پيپلز پارٽي بابت انگريزي، اردو ۽ سنڌي اخبارن ۾ ڇپيل مواد. 21. لانگ مارچ بابت انگريزي، اردو ۽ سنڌي اخبارن ۾ ڇپيل مواد. 22. پيپلز پارٽي جا باقي سياسي پارٽين سان رويا ۽ لڳاپا. 23. پيپلز پارٽي جي حڪومت ۽ سنڌ جا مسئلا. 24. پيپلز پارٽي جي 100 اھم اڳواڻن جي زندگين جا احوال ۽ انهن جا انگريزي، اردو ۽ سنڌي اخبارن ۾ شايع ٿيل بيان ۽ خبرون. 25. پيپلز پارٽيءَ تي لکيل ڪتاب ۽ انهي جا چونڊن دوران ڇپرايل پوسٽر ۽ پمفليٽ. 26. پيپلز پارٽي جي اسٽوڊنٽ ونگ بابت سنڌي،اردو ۽ انگريزي اخبارن ۾ ڇپيل مواد. 27. پيپلز پارٽي ھاري ونگ بابت انگريزي،اردو ۽ سنڌي اخبارن ۾ ڇپيل مواد.
ھي مکيه عنوان آھن جن تي گل حيات اداري مواد گڏ ڪيو آھي. ياد رکڻ جي ڳالھ ھئ آھري تہ اسان فقط پيپلز پارٽي جو ئي مواد گڏ نہ ڪيو آھي پر ٻين مکيه پارٽين جھڙوڪ عوامي تحريڪ، جيئي سنڌ، ترقي پسند پارٽي، فرنٽ، مسلم ليگ فنڪشنل، خاڪسار تحريڪ، ايم ڪيو ايم، جماعت اسلامي، نيشنل عوامي پارٽي ۽ پاڪستان مسلم ليگ( مختلف ڌڙا) وغيره. انهن پارٽين انهن جي اڳواڻن ۽ انهن جي شاخن بابت گل حيات ۾ کوڙ سارو مواد پيو آھي. اسان کان جيڪو پڳو آھي اوترو سنڌ جي ماضيءَ ۽ موجوده وقت کي قلم بند ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آھي. اڄ ڀلي ڪو اسان جي پر خلوص خدمتن کي نہ مڃي ۽ ان جو اندازو نہ لڳائي، پر اڳتي ھلي وقت ٻڌائيندو تہ گل حيات ادارو محدود ذريعن ۽ وسيلن سان ڪيترو لامحدود ڪم ڪيو آھي. جيڪڏھن موقعو مليو تہ اسان اھو سمورو مواد پنهنجي ويب سائيٽ تي رکنداسين. پر جيڪڏھن ڪنهن محقق کي انهي مواد جي ضرورت پوندي تہ گل حيات ۽ اسان جي دل جا دروازا ھميشه کليل ڏسندو.( ممتاز پٺاڻ)
