گل حيات جي ميڙي چونڊي مان.
“روح رھاڻ کان روح رھاڻ تائين“
ھنن پوسٽن ذريعي مون ڪن اھڙن تنظيمن ۽ اخبارن جي حوالي سان اھي ڳالھيون ڪيون آھن تہ ڪجه نالا اڄوڪي زماني ۾ جيڪي اسان کي نظر اچن ٿا، اھي نالا اڳ ۾ انگريزن جي دور ۾ بہ موجود ھئا.مثال طور اڄ اسان جي دور ۾ “سنڌ گريجوئيٽس ايسوسيئيشن“ آھي، جنهن پنهنجي خدمتن ۽ محبتن سان ماڻھن جون دليون کٽيون آھن. ساڳي نالي سان ھڪڙي تنظيم ڪراچي ۾ ھوندي ھئي ۽ ٻي تنظيم وري شڪارپور ۾ ھوندي ھئي. انهن پنهنجي پنهنجي دور ۾ ۽ پنهنجي پنهنجي تر ۾ خدمتون سرانجام ڏنيون ۽ انهن عوام ۾ سماجي خواه نظرياتي سجاڳي آڻڻ لاءِ ڪيترائي ليڪچر ڪرايا ۽ ٻيون سماجي خدمتون سر انجام ڏنيون انهن تنظيمن جو احوال ۽ سرگرمين جو تفصيل گل حيات ۾ موجود آھي.
پيپلز پارٽي جي نالي سان اڄ 2 پارٽيون اسان جي دور ۾ سرگرم عمل آھن. ڀاءُ ڀيڻ جي اختلافن کان پوءِ اھا ورھائيل پيپلز پارٽي اڳ ۾ سندن والد ذوالفقار علي ڀٽي ٺاھي، جيڪا 1972 کان وٺي ٿورن وقفن کان سواءِ پاڪستان ۽ سنڌ تي حڪمراني ڪندي آئي آھي.
انگريزن جي دور ۾ انهي نالي سان 1934 ۾ سرشاھنواز ڀٽي جي دور ۾ “ پيپلز پارٽي“ ٺھي ۽ اھو سندس پھريون جنم ھئو. پاڪستان ٺھڻ کان پوءِ سائين جي ايم سيد انهي نالي سان پارٽي ٺاھي ۽ شھيد ذوالفقار علي ڀٽي ساڳي نالي سان پوء پارٽي ٺاھي ۽ اھو ڄڻ پيپلز پارٽي جو ٽيون جنم ھيو.
اڄ مون پنهنجي پوسٽ جي شروعات ۾ “روح رھاڻ “ رسالي جي ٽائيٽل پيج جي تصوير ڏني آھي. اهو رسالو 1953 ۾ ممبئي مان نڪتو .انهي نالي سان پھريون رسالو انگريزن جي دور ۾ نڪتو جنهن جو ايڊيٽر ڄيٺمل پرسرام ھيو.اھو رسالو ٿياسافي مڪتب فڪر جو ترجمان ھيو ۽ ھوم رول ليگ جيڪو سنڌي ٻولي ۽ علم ادب تي اثر وڌو، ھي رسالو انهي اثر جي نشاني آھي.انهي رسالي سنڌ ۾ مذھبي سھپ ۽ امن خواه ڀائيچاري کي پروان چاڙھڻ ۾ اھم ڪردار ادا ڪيو.ھن رسالي جون ڪيتريون ڪاپيون گل حيات ۾ موجود آھن. ورھاڱي کان پوءِ حميد سنڌيءَ ساڳي نالي “روح رھاڻ“سان رسالو ڪڍيو جنهن جا پرچا پڻ گل حيات ۾ موجود آھن.حميد سنڌيءَ جو رسالو “ روح رھاڻ“ سنڌ ۾ ھڪ ادبي ۽ نظرياتي تحريڪ بڻجي ويو ۽ ڪيترا سال حميد سنڌيءَ ۽ سندس ساٿين جھڙوڪ سنڌ ۾ ادبي اڳواڻي ڪئي ۽ مزاحمتي ادب جي اوسر کي وڏي ھٿي ڏني. ھن رسالي ۾ ڇپيل مواد صنف وار ڪتابي صورتن ۾ ڇپجي تہ اڄ بہ پڙھندڙن جي لاءِ ڪارائتو ٿيندو.
بلڪل انهي ساڳي دور ۾ ممبئي مان روح رھاڻ جي نالي سان رسالو نڪتو،جنهنجو پايو وجهندڙ ڄيٺمل پرسرام ھيو ۽ ان جي ايڊيٽرياڻي ديوي آر .گلراج ھئي. ھن رسالي جون ڪجه ڪاپيون گل حيات ۾ موجود آھن. ھن رسالي ۾ اڪثر ڪري ڪٿائون، آکاڻيون، فيلسوفي، روحاني ۽ ادبي ليکہ ڄيٺمل پرسرام،لالچند امر ڏنو، آسانند مامتورا، امر لعل ھنگوراڻي،تيرٿ وست ۽ ٻين جي قلم مان ڏنا ويندا ھئا. رسالي ۾ تمام پراڻين اخبارن مان اقتباس پڻ ڏنا ويندا ھئا جھڙوڪ پراڻي “روح رھاڻ“ ۽ “سرسوتي“ وغيره .ڄيٺمل پرسرام “ چمڙا پوش جون آکاڻيون“ جي عنوان سان ڪتاب لکيو هو، جنهن مان ڪي آکاڻيون ھن رسالي ۾ ڇپبيون ھيون.رسالي ۾ اڪثر ڪري شاعري صوفي بزرگن ۽ سنتن جي ڏني ويندي ھئي. انهي منجهان سچل سرمست جي شاعري جو مثال عرض رکجي ٿو.
ڪيڙو مست پرين جي ڪنهن ناز مونکي،
وسريو روزو ناھي ياد نماز مونکي.
نيڻن ننڊ حرام آھي وت روز ازل،
سرندو سوز سڄڻ جو آھي ساز مون کي.
شوق شراب پيئان، پر وٽ، راتيان ڏينهان،
ڪونهي قاضي ملان جو ڪو لحاظ مونکي.
وائي وات ڪهائي ھوھو جي پرين،
وري اچي ھو ھو پرين ڏانهن آواز مونکي.
(اچو گل حيات جي گنج مان پنهنجو حصو وٺو ۽ ٻولئ جي جهولي ڀريو.
ممتاز پٺاڻ
