ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ
“ ننڍن ٻارن سان وڏن ماڻھن جو ڳالهيون- ساڌو هيرانند“
هڪ دفعي ٻار اهو بورڊ کڻي مون وٽ آيا جنهن تي ساڌو هيرانند واري تصوير لڳل هئي. مان تصويرن هيٺان سندن نالا لکي ڇڏيندو هئس. هڪ ٻار فاتحانہ انداز سان چيو :“ اوهان جي غلطي پڪڙي آھي. اوهان علامہ اقبال جي جوانئ واري تصوير هيٺان ساڌو هيرانند لکي ڇڏيو آھي. علامہ اقبال جي تصوير جيڪا اسان ڏٺي آھي، ان ۾ ايئن هٿ ڳٽي تي رکيل هوندو اٿس.“ مون کلندي کين ٻڌايو تہ هي ساڌو هيرانند آھي ۽ علامہ اقبال ناهي.“
“ڀلا ٻڌاء تہ هي ساڌو هيرانند ڪير هو؟“ ٻارن سوال ڪيو ۽ مون تفصيل ڏيڻ شروع ڪيا. “ بابا هي وڏو سماجي سڌارڪ هو. سنڌ سڌار اخبار جو ايڊيٽر هو“.
“ بيھ سائين بيھ“ هڪڙو ٻار اهو چوندو ٻيو بورڊ کڻڻ ويو، جنهن تي اخبارن جون تصويرون لڳل هيون. هن انهئ بورڊ ۾ “سنڌ سڌار“ جي تصوير ڏيکاريندي چيو تہ :“ هئ اخبار؟“. مون ها ۾ جواب ڏنو. سمورن ٻارن اها تصوير ڏٺي ۽ هڪ ٻار سوال ڪيو: “ سائين هئ تصوير تہ ڪاوش يا عوامي آواز اخبار جهڙي ناهي.“
جواب ڏنم : “ بابا اڄوڪيون اخبارون ڪمپيوٽر تي لکبيون آھن. سنڌ سڌار ليٿو پريس ۾ ڇپبي هئي. ليٿو پريس کان پو۽ پرنٽنگ پريسن جو دور آيو.“ مان اٿي ڪجھ پراڻيون اخبارون ٻئي ڪمري مان کڻي آيس. پوء هنن کي ليٿو پريس، پرنٽنگ پريس ۽ ڪمپيٽر جو فرق سيکاريم تہ نہ مگر ڏيکاريم. ٻار سمجهي ويا. هڪ ٻار پڇيو : “ ڇا سنڌ سڌار ساڌو هيرانند ڪڍي هئي؟ ڀلا ان جا پرچا هتي گل حيات ۾ آھن؟“
مون کي تفصيلي ڳالھ ڪرڻي پئي: “ بابا هئ اخبار تعليم کاتي جاري ڪئي. پوء سنڌ سڀا نالي تنظيم حوالي ڪيائين. ساڌو هيرانند انهئ تنظيم جو سرگرم ڪارڪن هو.“ وچ تي هڪ ڇوڪري مون کي ڪاٽيندي پڇيو : “ ڇا اها تنظيم جلوس بہ ڪڍندي هئي ۽ روڊ بہ بند ڪرائيندي هئي؟“. منجهائيندڙ سوال هو. مون کيس موٽ ڏني تہ “نہ.“. منهنجي جواب تي ٻار هڪ ٻئي کي سواليہ انداز سان ڏسندا رهيا. مون موضوع مٽايو ۽ چيو “ بابا اوهان ساڌو هيرانند بابت تہ ڪو سوال نہ ڪيو“. “سائين ٻڌاء ٻڌاء“، ٻارن با جماعت مطالبو ڪيو.
مون ڳالهائڻ شروع ڪيو : “ ساڌو هيرانند تي هڪ ڪتاب هتي گل حيات ۾ پيو آھي. اهو کڻي پڙھجو. پر سندس هڪ ڳالھ اوهان سان ڪريان ٿو. هو پنهنجي ڌئ کي پڙهائڻ لاء ڪلڪتي وٺي ٿي ويو . سفر دوران بيمار ٿي پيو ۽ مري ويو. کيس نياڻئ پڙهائڻ جو ايڏو اونو هو.“ مون ڏٺو تہ ٻار مون کان وڌيڪ ساڌو هيرانند جي تصوير ڏسڻ لڳا.
