ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ

 (تو بن جاني! هيءَ جهان)

”جهڙي سٺ، تهڙي ٽي ويهان “

اهو لڳ ڀڳ پڌرو ٿي چڪو آهي ته سنڌ سرڪار جي مُنڍيءَ-مَٽَ واري رسم ادا ٿي رهي آهي. شايد هن ڪالم شايع ٿيڻ تائين اهو معلوم ٿي ويندو ته صورتحال ۾ تبديلي اچي به اٿي، يا اهي فقط ڳالهيون هيون. جيڪڏهن انهيءَ تبديليءَ پٽاندر اگر سيد مراد علي شاهه جي مٿي تي اهو تاج رکيو وڃي ٿو ته تاريخ هينئن جڙندي ته سنڌ ۾ پيءُ ۽ پٽ پيپلز پارٽيءَ جي زماني ۾ وڏ-وزارت ماڻي. جيڪڏهن نثار کهڙي کي سنڌ جي محبت ۽ خدمت جو موقعو ملي ٿو ته ان مان به اهو ثابت ٿيندو ته وڏ-وزارت جي ڪرسي هڪ کان وڌيڪ دفعا ڳوٺ عاقل جي کهڙن جي حوالي ٿي. انهن بدران جيڪڏهن ڪڻو آغا سراج درانيءَ جي نالي نڪري ٿو ته ڳڙهي ياسين جي تاريخ جهڙوڪ پاڻ ورجائيندي. هن شهر جي آغا خاندان تحريڪ آزاديءَ کان وٺي سنڌ اسيمبليءَ جي ڊپٽي اسپيڪر ۽ اسپيڪر ٿيڻ تائين پنهنجو نالو ڪمايو آهي. انهيءَ ٽه-مورتيءَ بدران جيڪڏهن ڪو ٻيو نالو به اڳيان اچي سگهي ٿو، ۽ اها ڳالهه به ناممڪن ڪانهي. سياست ۾ هر ڪا شئي ٿيندي آهي ۽ جائز آهي. پر سياسي قيادت ۾ تبديلي هروڀرو حالتن جي تبديليءَ جو ڪارڻ ڪو نه ٿيندي آهي. ڇو ته جيستائين نظام نٿو بدلجي، انهيءَ وقت تائين ماڻهن-مٽ ڪنهن انقلابي تبديليءَ آڻڻ جو باعث ڪا نه ٿيندي آهي.

موجوده وڏو-وزير جيڪڏهن وڃي ٿو ته هو به پنهنجي خاندان جي مثالي تاريخ جوڙيون ويندو. سائين قائم علي شاهه سنڌ جي انهن ٿورن سياستدانن مان هڪ ليکيو ويندو، جيڪو شهيد ڀٽي، شهيد راڻي ۽ موجوده دور ۾ گهڻا دفعا ۽ انتهائيءَ طويل ترين دور تائين اقتدار ۾ رهيو.

ڳالهه ڪنهن جي اچڻ ۽ وڃڻ جي اهم ناهي، پر پوءِ به ڳالهيون هر هڪ جون ڳائبيون ۽ تاريخ جي ورقن مان انهن کي ميساري نه سگهبو. اسان تاريخ جا اهي ورق ڦاڙي ڦٽي ڪري نه ٿا سگهون ته ايوب کهـڙي جنهن سنڌ کي بمبئيءَ کان الڳ ڪرڻ واري تحريڪ ۾ بي مثال ڪارناما سرانجام ڏنا ۽ ڪراچيءَ کي مرڪز حوالي ڪرڻ تي مهاڏا اٽڪايا، تنهن پنهنجي هٿن سان سنڌ کي ”ون يونٽ“ جو ڳٽ وڌو. اسان تاريخ مان اهو باب ڪڍي نه ٿا سگهون ته الله بخش سومري سنڌ-دوستيءَ ۽ عوام-دوستيءَ جون نيون روايتون قائم ڪيون، پنهنجا لقب القاب ڦٽي ڪيا ۽ پنهنجي جان تان هٿ کنيو.

پاڪستان قائم ٿيڻ کانپوءِ سنڌ کي جيڪي وڏا وزير مليا، انهن جيڪو ڪجهه ڪيو، ڀلي اهو اسان کان وسري وڃي، ليڪن تاريخ جي سيني ۾ انهن جا ڪارناما يا ڪرتوت صدين تائين سانڍيا رهندا.

هن ڪالم جي حوالي سان جيڪا ڳالهه هڪ ٻئي سان ونڊڻي آهي، اها هيءَ آهي ته اسان اهو نه وساري ويهون ته سٺ ۽ ٽي ويهان ۾ ڪو فرق ڪونهي. سياسي پارٽين جون پنهنجون حڪمت عمليون، مقصد ۽ مجبوريون ٿين ٿيون. ان ڪري ڪا به تبديلي عوام لاءِ تبديلي ڪا نه ٿيندي آهي. عوام لاءِ تبديلي تڏهن ايندي ۽ ٿيندي آهي، جڏهن عوام پاڻ تبديلي آڻي.

اسان صدين کان وٺي ساڳي نظام ۾ رهون ٿا. اسان وٽ نه فقط مذهبي موروثيت جي حوالي سان صدين کان گاديون قائم ۽ دائم آهن، بلڪه هاڻي اها مذهبي روايت سياسي روايت جو به روپ وٺي چڪي آهي. سياسي موروثيت جو ان کان وڌيڪ واضح مثال ٻيو ڪهڙو ٿيندو ته پاڪستان ۾ مرڪز ۽ وڏي صوبي ۾ ٻه ڀائر اقتدار ۾ آهن. اهڙيءَ ريت  سنڌ ۾ سياسي موروثيت اقتدار خواهه اختلاف وارين ڌرين ۾ موجود آهي ۽ قائم دائم رهندي.

ٻيو پهلو، جنهن طرف اسان کي ڌيان ڏيڻ گهرجي، اها هي آهي ته اسيمبلين جي تاريخ ڏسو، وزارتن جي تاريخ ڏسو، معتبر ماڻهن کي ڏسو، اهي ئي صدين کان وٺي اقتدار ۽ اختيار جي هندوري ۾ لڏندا نظر ايندا. ڪي ذاتيون آهن ۽ ڪي خاندان آهن جن جي اثر رسوخ ۽ اقتدار جو سج لهڻو ئي ڪونهي. ڳالهيون انهن جون هلنديون ۽ حڪم انهن جا هلندا، اهڙي نظام هوندي ڪا تبديلي ڪا نه ايندي. انهيءَ ڪري جيڪڏهن هاڻي ڪا ماڻهوءَ-مٽ ٿي ته تبديلي ڇو ايندي؟ ڇو ته جهڙي سٺ، تهڙي ٽي ويهان.

Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Website: www.drpathan.com