وڏيون مڇيو ن،قانون ۽عوام
; قوت هنن کان پنهنجو مٿو ڦاڙائڻ نه گهرندي آهي.
سنڌ ۾ فوجي آپريشن شروع ٿيڻ جي نتيجي ۾ هر ڪنهن حڪومت کي فائدو رسيو ۽ وقتي طور تي امن امان جي صورت حال بهتر ٿيڻ ڪري ان کي موقعو ۽ سڪون به مليو ۽ ”اضافي نمبرن“ کڻڻ لاءِ دعويٰ ڪرڻ جو جواز به مليو. پر ان مان وڌيڪ نقصان فوج ۽ عوام کي پيو آهي.
فوج اهو چڱي ريت ڄاڻي ٿي ته سنڌ هڪ حساس ترين صوبو آهي ۽ ڪيترن حوالن سان ”لانگ بوٽ“ ۽ ”خاڪي وردي“ جا اصطلاح هتي علم ادب ۽ ٻوليءَ ۾ جاءِ وٺي چڪا آهن. ان ڪري فوج پنهنجي خلاف وڌيڪ نفرت جي ٻج ڇٽڻ کان پاسي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي . ان هوندي به خابرو ايجنسين طرفان تصديق نه ڪيل معلومات فراهم ڪرڻ ۽ ٻين سببن ڪري سنڌ ۾ ڪجهه اهڙا واقعا به رونما ٿيا، جن فوج کي پنهنجي ڪارڪردگي تي نظر ثاني ڪرڻ تي مجبور ڪيو ۽ انهن واقعن تي شديد عوامي ردِ عمل به ٿيو. هتي هنن حالتن ۾ سنڌ واسين جي ڏاهپ ۽ صلاحيت کي داد ڏيڻ کان سواءِ رهي نه ٿو سگهجي ، جن فوج خلاف نفرت پکيڙڻ بدران مظلومن جي داد رسيءَ لاءِ دانهون ڪوڪون ڪيون پر ڪراچي ۽ ٻين وڏن شهرن ۾ جڏهن فوج دهشتگردن خلاف قدم کڻڻ شروع ڪيا ۽ ڪيترن گناهن خواهه ٽارچر سيلن جي نشاندهي ڪري پنهنجي قدم کي جائز به قرار ڏياريو، تڏهن به انهن دهشتگردن پنهنجن سياسي مقصدن کي آڏو رکي فوج خلاف زهريلي نفرت پکيڙڻ جي تحريڪ هلائي.
هن فوجي آپريشن مان مجموعي طورتي سڄي ملڪ جي عوام ۽ خاص طور تي اندرون سنڌ جي عوام کي ڪافي ڇيهو رسيو آهي ۽ وڌيڪ ڇيهي ملڻ جو انديشو آهي. ان ۾ ڪو به شڪ ڪونهي ته فوجي آپريشن ۾ ڪيترا ڌاڙيل ۽ رهزن مارجي ويا آهن، ليڪن اندروني سنڌ جي عوامي اظهار جي سروي ڪرڻ مان معلوم ٿئي ٿو ته انتهائي بدنام ڌاڙيل ۽ مختلف ٽولن جا سردار اڃا زندهه آهن ۽ سندن ڪو به وار ونگو نه ٿيو آهي.اهي پڻ وڏين مڇين جيان قوت ۽ قانوني گرفت کان بي نياز ۽ آجا آهن. جڏهن به فوج واپس ٿيندي، اهي اهڙو ته رڻ ٻاريندا جو ڄاول ٻارن کان به ڌرڙيون نڪري وينديون.
اهو چيو وڃي ٿو ته فوج جي واپسي کان پوءِ پوليس عوام جي حفاظت ڪندي ۽ اهڙي ڪم لاءِ سندن تربيت به ڪئي پئي وڃي. ليڪن ”شولڊر پروموشن“ ۽ ڌاڙيلن خلاف ڪامياب مهم ڪندڙ پوليس کاتي جي عملدارن ۽ ڪارڪنن کي انعام ۽ پروموشن ڏئي جيئن ۽ جهڙي ريت واپس ورتا ويا آهن، انهيءَ هنن همراهن جي اڪثريت کي بي دليو ۽ دل شڪستو ڪري وڌو آهي. ان ۾ ڪو به شڪ نه آهي ته پوليس کاتي جي ڪيترن ماڻهن ڌاڙيلن سان عليڪ سليڪ رکي، پر پوءِ به ڪن عوام دوست پوليس وارن معمولي پگهار هوندي به فرض جي حق ادا ڪرڻ جا غير معمولي ڪارناما سر انجام ڏنا.انهن مان ڪنهن کي به ”صدارتي ايوارڊ“ ته نه مليا، مورڳو مليل پروموشن به واپس ورتا ويا. ڄنگهه ڀڳو ڪم ڪندو آهي، ليڪن دل ڀڳو ڪک به ڀڃي ٻيڻو نه ڪندو آهي، اها ڳالهه اندروني سنڌ جو ماڻهو چڱيءَ ريت ڄاڻي ٿو.
”وڏين مڇين“ جي ذڪر نڪرڻ سان مسئلي جو حل ته نه ڪڍيو ويو، ليڪن ان جي برعڪس جهڙوڪ گناهه دوستي ۽ ڏوهه پرستيءَ جي جذبن ، امنگن ۽ سوچن کي تقويت ڏني وئي . جڏهن لاچار، بيوس ۽ مجبور عوام کي اهو يقين ٿيڻ لڳو آهي ته اسان جي معاشري ۾ جيڪو جيڏو ڏوهاري آهي، اهو اوترو محفوظ آهي، هو هر قسم جي گرفت کان آجو ۽ قانون کان مٿي آهي، تڏهن اها سوچ هن جي ڪردار تي منفي اثر ڇڏيندي. هن لاءِ ان کان سواءِ ٻيو ڪو به چارو نه رهندو ته هو وڃي وڏين مڇين جي وات ۾ پئي يا پاڻ ڪنهن نه ڪنهن وڏي مڇي ٿيڻ جي ڪوشش ڪري.
(ڪالم ”وڏا وڻ وڻڪار جا“، روزنامه ”عوامي آواز“ ڪراچي ،
تاريخ : 06.08.1994)
