ممتاز پٺاڻ
(گل حيات جي ميڙي چونڊيءَ مان)
”بشير احمد چانڊئي عرف فياض لطيف جي پي ايڇ. ڊي جي مقالي جو تعارف “
لاڙڪاڻي ضلعي جي جن محققن گل حيات انسٽيٽيوٽ جي ميڙي چونڊي ۽ ان جي بانيءَ منهنجي والد ڊاڪٽر درمحمد پٺاڻ جي تحقيقي صلاحن مان لاڀ پرايو، تن مان ڊاڪٽر بشير احمد “شاد “، ڊاڪٽر شاهنواز سوڍر. ڊاڪٽر مولانا محمد ادريس سومرو. ڊاڪٽر احسان دانش، ڊاڪٽر فياض لطيف، اختيار علي سيال ۽ منظور علي سولنگي جا نالا ذڪر لائق آهن.
ڊاڪٽر فياض لطيف “شيخ اياز جي شاعريءَ ۾ جماليات “ جي موضوع تي ڊاڪٽري ڪئي. ڊاڪٽر محمد قاسم ٻگهيو سندس نگران ۽ بابا ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ سندس معاون نگران هئو.
فياض لطيف پي ايڇ. ڊي ڪرڻ کان اڳ ئي ادبي حلقن ۾ پنهنجو نالو ڪمايو چڪو هئو. ان ڪري کيس تحقيقي ڪم ۾ ايڏي دشواري ڪا نہ ٿي. ڊاڪٽر فياض لطيف جڏھن پي ايڇ. ڊي ڪندو هئو تہ انهن ڏھاڙن ۾ بابا بہ گل حيات ۾ هوندو هئو، ۽ ان ڪري فياض لطيف کي پنهنجي نگران سان ملڻ ۽ تحقيق جي حوالي سان مشوري ڪرڻ ۾ ڪا تڪليف ڏسڻي ڪان پئي.
ڊاڪٽر فياض لطيف جو مقالو ستن بابن ۾ ورهايل آھي ۽ انهن جو تعارف هيٺ ڏجي ٿو.
1. باب پهرين ۾ ڊاڪٽر فياض لطيف “جماليات “ جي وصف بيان ڪئي آھي.
2. هن پنهنجي مقالي جي ٻئي باب ۾ جماليات ۽ شاعريءَ جو باهمي تعلق، مشرقي ۽ مغربي شاعريءَ ۾ جمالياتي قدرن ۽ پوءِ سنڌي شاعريءَ ۾ جمالياتي قدرن تي بحث هيٺ آندو آھي.
3. ٽئين باب ۾ وري مختلف ٻولين جي شاعريءَ ۾ جماليات تي روشني وڌي اٿس.
4. چوٿين باب ۾ وڏي عالماڻي انداز سان شيخ اياز جي شاعري جي پس منظر جي نشاندهي ڪئي اٿائين.
5. ڊاڪٽر فياض پنهنجي مقالي جي پنجين باب ۾ شيخ اياز جي شاعري جي “اساسي صنفن “ ۾ موجود جماليات کي مثالن سان کولي ٻڌايو آھي.
6. اهڙي ريت ڇهين باب ۾ وري “ جديد صفن “ کي ذھن ۾ جماليات جي نشاندهي ڪئي.
7،ڊاڪٽر فياض جي مقالي جو ستون باب موضوع جي کير ۾ وڌيڪ کنڊ ملائڻ برابر آھي. محقق چهين باب تائين اهو ثابت ڪري چڪو ھو تہ شيخ اياز جي شاعري ۾ جماليات آھي. پر هن باب ۾ انهيءَ ڳاله کي وڌائيندي ، پاڻ کان سوال پڇندي پاڻ ئي پاڻ کي جواب ڏئي ٿو. سوال سندس ذھن ۾ اهو اڀري ٿو تہ شيخ اياز جي جي شاعريءَ ۾ ڀلا جمالياتي خوبيون ڪهڙيون آھن؟ پوءِ ڊاڪٽر فياض پنهنجي مطالعي شيخ اياز جي شاعريءَ جي مثالن جا واهڙ وهائي ڇڏي ٿو.
شيخ اياز اسان جي دور جو تمام وڏو شاعر هئو. ڊاڪٽر فياض لطيف انهيءَ وڏي شاعر تي وڏو ڪم ڪيو آهي. هن جو مقالو تحقيقي لٽريچر ۾ هڪ بهترين مواد جي اضافي برابر آھي.
