تو بن جاني! هيءُ جهان
“رشتا روحن ڇڏيا، ناتا ٽوڙيا نينهن”
ڊاڪٽر در محمد پٺاڻ
پاڻ هر وجهه کان عظيم قوم جا فرد آهيون، انهيءَ ۾ نه دنيا کي ڪو شڪ آهي، نه وري پاڻ کي وهم گمان. ها هيءَ ڳالهه برابر آهي ته ابن ڏاڏن جي شان مان واري پٽڪي تي سندرو ٻڌي ٻٽاڪن ۾ پورا آهيون ته اسان کي ڪو ڪک ڀڃي ٻيڻو ڪرڻو ڪونهي، ڪي ڦاڙها مارڻا ڪونهن. ڪنهن ماضيءَ جي مزار جي مجاوري ڪري وقت پيا ڪڍنداسين.
ڏسڻ ۾ ايندڙ اهڙا هشاش، بشاش، تازا ۽ توانا جوشيلا ۽ جذباتي جو دشمن ڏسي ته اڌ هنيانءُ ڦاٽي پئيس، پر حقيقت ۾ اسان پنهنجن روين سان دشمن کي هوشيار ۽ خبردار ڪندا آهيون ۽ پنهنجن جا لاهه ڪڍندا آهيون. اسان ڪهاڙين جون تصويرون هوا ۾ ڪڙڪيدار آواز سان لهرايون ۽ دشمن کي ڊپ ۾ ايترو ته هوشيار ڪيو جو هنن اسان جي روين کي ايندڙ دور جو قهري طوفان ڄاڻي مڪمل تياري ڪئي. تان جو ڌارين ملڪن ۾ دهشتگرديءَ جون تربيتون ورتائون ۽ نيٽو جي ٽينڪرن کي غائب ڪري ڏيکاريائون.
عظيم قوم جي اسان فردن جا پاڻ ۾ رويا وري اهڙا جو يقين ٿيڻ لڳي ٿو ته اسان جي روحن جو پاڻ ۾ رشتو رهيو ئي ڪونهي، نينهن جو ناتو جڙي نه ٿو سگهي. وس پڄندو ته هڪ ٻئي کي ڪچو کائي وينداسين. سنڌ ۾ ڌاڙيل فيڪٽر جو آغاز ٿيو. ڀريا پندرنهن سال جهڙوڪ ٻهراڙين ۾ ڏينهن جو به ڪرفيو لڳل محسوس ٿيندو هو. ماڻهو ذهني طور قبول ڪري چڪا ته ڌاڙيل راڪاس پنهنجيءَ مرضيءَ سان ڪنهن کي اغوا جو فيصلو ڪن ته گهر گهر واري وٽيءَ سان ڀاتي ڪڍي ڏيندو. انهيءَ سالن جي صورتحال سنڌ کي جيڪو اقتصادي هاڃو رسايو ان مان ملڪ جون ٻه ٽي ساليانيون بجيٽون تيار ڪري پيون سگهجن. هن عرصي دوران سنڌ جا الائي ڪيترا ڪونڌر ڪٺا ويا، ماڻهن جون بي درديءَ سان ارغونن ۽ ترخانن جي دور وانگر سسيون لڻيون ويون، اهو قهري ڪيس ڪرڻ وارا ڪي اسرائيل يا ٻئي ملڪ مان نه آيا هئا پر پنهنجا ئي سنڌي هئا. کين پناهه ڏيڻ وارا به سنڌي، بارود پهچائڻ وارا به سنڌي ۽ خبرون پهچائڻ وارا به سنڌي!! اها هئي اسان جي سنڌ دوستي.
ماڻهو صبح جو گهر کان ٻاهر نڪري ٿو ۽ شام جو گهر موٽي ٿو. انهيءَ عرصي دوران سنڌي سٻاجهي کي اڻ ڳڻين پلصراطن تان گذرڻو ٿو پئي. وڏيري جي اوطاق کان وٺي، ڪنهن ٿاڻي جي چوديواري تائين. اسپتال کان وٺي اسڪول ۽ ڪاليج تان ڪو اهڙو هنڌ ۽ اهڙو ماڳ ڪونهي، جتي سندن تن، من، جان ۽ مال کي خطرو نه هجي. اسڪولن ۽ تعليمي ادارن ۾ جيئن نئين نسل جو نظرياتي استحصال ٿئي ٿو يا جيئن مختلف پارٽين ۾ اسان جي جوڌن جوانن کي ٻيڪٽ ۾ اٽڪائي لاوارث بڻايو وڃي ٿو، اهو پنهنجن جي هٿان ئي ٿئي ٿو. ان کان وڌيڪ نئين نسل، ان جي روشن مستقبل ۽ نظرياتي بيهڪ خلاف ٻي سازش ٿي ئي نه ٿي سگهي. ايئن اسان هنڌين ماڳين لهندڙ نسل پيدا ڪري رهيا آهيون.
امير وزير سڀ سنڌي آهن، آفيسر ۽ ڪامورا سنڌي آهن، پر عملدار رعيت آزار اوهان کي هتي ئي نظر ايندا. سنڌ دوستي ته ڇا، پر چپي چپي تي ڪٿي انسان دوستي به نظر ڪا نه ايندي. هن صورتحال کي ڇا چئجي؟ سنڌ ۾ ايئن ڇو آهي جو روحن جا رشتا ٽٽي رهيا آهن، ماڻهپو ۽ محبت موڪلائي پيا وڃن. سنڌ جو صدين وارو انسان دوستي وارو نظام ڀور ڀور ٿي رهيو آهي. خير خواهي بدخواهي جو روپ اختيار ڪيو آهي. ڪنهن ۾ چڱائي جي اميد رکڻ ٻٻرن کان ٻير گهرڻ برابر ٿي پيو آهي.
هاڻي جڏهن اسان مان هر ڪو هڪٻئي کان محفوظ ناهي ته پوءِ اسان قومي طور تي ڪيئن محفوظ ٿي سگهو ٿا؟ پنهنجي ملڪ ۽ ملڪ جي جاگرافيائي ۽ نظرياتي بيهڪ جو بچاءُ ڪيئن ڪري سگهون ٿا؟ آهي ڪو اسان کي بچائڻ وارو؟ آهي ڪو اسان کي سمجهائڻ وارو؟ ڪير اسان کي سمجهائي ۽ ڪير اسان جي روحن کي پرچائي.
